Veelgestelde vragen over opstellingen
Alles wat je wilt weten!

95% van de keuzes die jij elke dag maakt, maak jij vanuit je onderbewustzijn. En dat onderbewustzijn is gevormd door eerdere ervaringen van jouzelf en jouw familiesysteem.

Een opstelling werkt precies op dat niveau: het onderbewustzijn. We noemen dat ook wel de onderstroom. Met een opstelling maak je zichtbaar wat jou op onbewust niveau tegenhoudt om problemen op te lossen en patronen te doorbreken. Een opstelling gaat dwars door lagen van emoties, weerstand en opgebouwde muren heen. Direct de diepte in. Je krijgt in korte tijd dus veel informatie. Met die informatie kan jij oplossingen vinden voor datgene waar je tegenaan loopt.

Een vraag die ik veel krijg. Een opstelling is een visuele weergave van een situatie die aan de oorsprong ligt van het probleem of de belemmering die jij vandaag de dag ervaart.

In een opstelling stel je de situatie op met representanten of voorwerpen. Het wordt een soort levend schilderij. Deze representanten zijn vertegenwoordigers uit jouw familiesysteem, niet jouw echte familie! In een groep werk je met echte mensen. 1 op 1 werk je met voorwerpen of vloerankers (een soort matjes op de vloer) waarbij ik als begeleider ga waarnemen op elke plek. 


Als representant hoef je niks vooraf te weten. Het is zelfs beter als je zo min mogelijk weet. Zodra de vraagsteller de vraag heeft gedeeld waar hij/zij tegenaan loopt, starten we de opstelling. De vraagsteller zal representanten kiezen en deze op een plek in de ruimte zetten.

De representanten zullen dingen gaan waarnemen. Misschien moeten ze een beweging maken, of naar een bepaalde plek kijken of toe bewegen. Het kan zijn dat ze dingen voelen. Bijvoorbeeld een pijn of dat ze moeten gaan zitten of naar de grond getrokken worden. Of dat ze bepaalde dingen moeten zeggen. Ook kan het zijn dat ze ineens dingen ‘weten’ over een andere representant of het familiesysteem, dat ze eigenlijk niet kunnen weten. De ervaring van representant gaat via je lichaam. Je hoofd kan je uitlaten. 


In al deze waarnemingen liggen antwoorden voor de vraagsteller. Ik ben opgeleid om te zien waar verstrikkingen zitten die ontstrikt mogen worden, zodat de vraagsteller op dat punt meer vrijheid gaat ervaren. Ik zal als dat nodig is proceswerk met de vraagsteller doen. Ik laat de vraagsteller dan bepaalde zinnen of woorden uitspreken. En soms nog een helende beweging maken. 


Wat goed is om te weten: representant zijn kan iedereen en het is ongevaarlijk.
Zodra je in de rol stapt neem je dingen waar. Zodra je er uit stapt stoppen de waarnemingen maar heb je wel een mooie ervaring. Soms blijf je toch nog dingen voelen of waarnemen. Dan kan het zijn dat je eigen thema's geraakt zijn. De inzichten uit de opstelling als representant, kunnen dan ook voor jou van toepassing zijn. Een mooi cadeautje.

Soms kan het helpen om bewust nog een keer uit de rol van representant te stappen. En bijvoorbeeld de dag, tijd en jaar te noemen met je naam en de plek waar je bent. 


Hoe dit allemaal kan is nooit helemaal duidelijk geworden, maar in de volgende vraag geef ik daarop wel antwoord. Hoewel ik het zelf niet belangrijk vind om te verklaren. Belangrijk is dát het werkt.

Dat het niet allemaal verklaarbaar is met je hoofd, wil niet zeggen dat het zweverig of vaag is.

Met je hoofd kan je het niet verklaren, op zielsniveau voel je dat het klopt.
Opstellingen zijn eigenlijk heel concreet. Een weergave van een moment uit de tijd die in jouw onderbewustzijn ligt opgeslagen. Hoe dat precies tot uiting komt in een opstelling zijn wel theorieën over. 1 Daarvan deel ik hieronder.


Rupert Sheldrake vergeleek het met vogels die in groepen vliegen of vissen die in scholen bewegen. Ze raken elkaar niet aan, maar weten precies wie welke kant op moet. 


Ik zeg zelf wel eens: in de lucht hangen duizenden frequenties, je ziet ze niet, maar zodra je er op afstemt kan je muziek of geluid horen. Met opstellingen is dit net zo. We bestaan als mensen uit energie en reageren daarop met elkaar. (denk maar eens aan dat gevoel dat je kan hebben als je ergens binnenstapt)

Tijdens opstellingen tune je eigenlijk in op de frequentie van de vraagsteller. Daardoor kan zichtbaar worden wat nodig is voor de vraagsteller om een doorbraak te creëren.
De situaties die zichtbaar worden zijn vaak heel concreet en helpend.

• Om uit belemmerende patronen te stappen, zowel privé als in het werk.
• Moeilijke familierelaties, conflicten in familie.
• Oorzaken van stress, onbalans zichtbaar maken en hoe daar mee om te gaan.
• Duidelijkheid krijgen over (partner) relaties en de liefde.
• Als je ondanks veel persoonlijk werk nog niet het gevoel hebt bij de kern gekomen te zijn.
• Je eigen plek in het leven, jouw familiesysteem vinden. Weer verbinden met jezelf.
• Om je eigen bedrijf of werksituatie onder de loep te nemen om vastlopers los te trekken zodat je verder kunt groeien.
• Gevoelens van angst, verdriet, woede, schuldgevoelens of het gevoel er niet bij te horen.
• Gevoelens van afwijzing, er niet bij horen, onzekerheid, faalangst of angst voor kritiek.
• Niet jezelf kunnen of durven zijn.
• Moeite met emoties, constante onrust.
• Een gevoel van vastlopen of blokkeren.
• Moeite met keuzes of richting in je leven.
• Omgaan met verslavingen, mogelijke oorzaken inzichtelijk maken.*
• Grip krijgen op donkere gedachten of wanneer je worstelt met depressies.*
• Bij fysieke klachten of een chronische ziekte.*
• Voor je kind dat last heeft van belemmerende patronen, gedrag of tegen situaties aanloopt. Je kind hoeft niet bij een opstelling te zijn. Ik wil het liefst wel dat beide ouders er bij zijn, of in ieder geval beide ouders instemmen (als ze nog in leven zijn) 


(* Let op: ik beweer niet dat een opstelling op deze punten je depressie, verslaving of ziekte wegnemen. Hoewel dat wel kan. Een opstelling kan inzicht geven in mogelijke oorzaken, als er een systemische belasting aan ten grondslag ligt. Door die systemische belasting te onderzoeken, kan het zijn dat je andere perspectieven krijgt op jouw belemmering. En daarmee ook ruimte om stappen te zetten naar meer balans en ruimte. Het gebeurt regelmatig dat symptomen, ziektebeelden of verslavingen verdwijnen na opstellingen. Mooie boeken hierover: ‘het is niet met jou begonnen’ van Mark Wolyn. Of ‘De mythe van Normaal’ van Gabor Maté)

Daar is geen pasklaar antwoord op.
Het ligt aan de hoeveelheid vragen die je hebt en of/hoe die met elkaar in verbinding staan.

Soms geeft 1 opstelling zoveel inzicht, dat deze doorwerkt op alle andere vragen.
Andere keren zijn er meerdere thema's die spelen, waarvoor meer opstellingen nodig zijn.

Meestal komen mensen ongeveer 3x voor een opstelling bij mij.

Na een eerste opstelling adviseer ik het even te laten bezinken en door te laten werken.
Het proces heeft soms tijd nodig.

Nee, je hebt geen exacte vraag nodig. Het gaat er om dat je helder hebt dat je ergens tegenaan loopt.

Dat kan ook een situatie zijn waarin je op een bepaalde manier reageert.

Of een emotie of gevoel. Zoals bijvoorbeeld schaamte of angst. Of boosheid.

Ja, ook dan kan je een opstelling doen.
Een deel van de opstelling gaat dan mogelijk in jouw moedertaal. 


Het proceswerk dat je gaat doen laat ik jou dan in jouw eigen taal doen.

Ja, ook dan kan je een opstelling doen. Het is goed om dit vooraf aan mij kenbaar te maken. 

We kunnen dan in een kort gesprek kijken of ik jouw vraag kan opstellen, of dat je wellicht bij een collega terecht kunt.

Je hoeft in principe vrij weinig te doen behalve openstaan voor wat je mag gaan zien en voelen.

Het kan wel goed zijn om veel feitelijke informatie over jouw familiesysteem te weten. Je kunt daarbij onder andere denken aan deze vragen:

1. Zijn er in je familie mensen op een onnatuurlijke manier overleden?
2. Zijn er in je familie terugkerende ziekten, verslavingen, trauma's of ongevallen?
3. Zijn er in je gezin van herkomst kinderen afgestaan, overleden kinderen, miskramen of abortussen geweest?
4. Is er oorlogstrauma of heeft familie een rol gespeeld in oorlog? 


Soms is het lastig of niet mogelijk om deze informatie te achterhalen.

Het is niet noodzakelijk voor de opstelling.
Dat wat nodig is, gaat gezien worden.

Nee. Sterker nog, bij mij is je familie er nooit bij. Het gaat om jou en waar jij tegenaan loopt.

Als je familie er bij zou zijn, is de kans groot dat jij je (onbewust) niet vrij voelt om dingen uit te spreken, te doorvoelen of te doen. Je bent als kind bijvoorbeeld altijd loyaal naar je ouders en broers en zussen. Aanwezigheid van familie tijdens een opstelling, kan deze naar mijn mening, beïnvloeden en minder effectief maken.

Ja, dat kan zeker. Het is zelfs een heel mooi middel om patronen in jullie relatie te onderzoeken.

Een opstelling kan aan beide partners veel duidelijkheid geven over jullie relatie. En over waarom elke partner dingen doet zoals hij/zij ze doet.

Dat is wel mijn advies, maar het hoeft niet. Het beste is wanneer je samen komt, zodat je ook samen kunt zien waar belemmeringen liggen. En je kunt zien van elkaar waarom je dingen doet zoals je ze doet.

Dat zorgt voor verbinding en begrip. Wil je toch zonder partner, dan stellen we alleen jouw deel van de situatie op. Of als je partner er toestemming voor geeft, eventueel ook zijn/haar deel van het probleem.

Zonder toestemming kijken we naar jouw deel van het probleem en dat geeft ook al veel inzicht.

Nee. Een opstelling gaat echt over jou en jouw plek en ervaring in het familiesysteem. 

Als een familielid tegen dezelfde dingen aanloopt, kan het alsnog een hele andere oorzaak hebben. Je doet een opstelling voor jezelf. 


Een neef of nicht kan in overleg misschien wel mee naar een opstelling om toe te kijken. 


Overige familieleden raad ik af. (zie veelgestelde vraag ‘moet mijn familie er bij zijn?’)

Ja, dit mag zeker! Maar wel onder de voorwaarde dat de ontvanger hiervoor openstaat. 


Iemand die een opstelling ondergaat moet bereid zijn om de consequenties hiervan te aanvaarden. Dit klinkt zwaar. Maar een opstelling kan heel veel in werking zetten. En kan ingrijpende veranderingen verzorgen. Iemand moet dat wel willen.

Het is goed om te weten dat een opstelling veel los kan maken. Dat is ook waarom je een opstelling doet: je wilt een doorbraak op datgene waar je tegenaan loopt.

Een opstelling is geen quick fix. Hoewel deelnemers vaak direct al veranderingen merken, kan het soms ook een tijdje duren. Of krijg je gedurende langere tijd vaker inzichten.

Het zit in hele kleine dingen soms. Ik krijg regelmatig na een jaar of langer, nog appjes of mailtjes van dankbare oud deelnemers. In het begin merkten ze weinig. Maar terugkijkend is hun leven veranderd en maken ze (ook weer onbewust) compleet andere keuzes. Ervaren ze een kracht die ze eerder niet hadden. Of merken ze dat ze heel anders met situaties omgaan. Waardoor ze veel vrijer in het leven kunnen staan. Mijn persoonlijke ervaring is dat ik bijvoorbeeld 3 jaar later nog inzichten krijg op een ingrijpende opstelling. De tijd laat steeds meer puzzelstukjes op zijn plek vallen. Vaak is een opstelling precies de schakel die nodig is om de puzzel te kunnen leggen.

Ja. Ik raad dit zelfs aan en heb ook contact met andere behandelaars. Ook verwijzen praktijkondersteuners en behandelaars uit de GGZ regelmatig mensen door. Omdat ze vaak werken met wat je bewust weet, kan het zijn dat je soms niet verder komt.

Een familieopstelling kan dan op bepaalde punten voor een doorbraak zorgen, waardoor de behandeling bij GGZ of praktijkondersteuners weer succesvol verder kan gaan. Het is een zeer krachtige en mooie combinatie.

Er kunnen contra indicaties zijn. Denk aan psychische aandoeningen en het gebruik van zware antidepressiva of anitpsychotica. Het is in dat geval goed om met je behandelend arts te overleggen of een opstelling in jouw geval aan te raden is. Sowieso is het goed om dit met mij te bespreken. 


Verder raad ik af om als zwangere vrouw representant te zijn tijdens een opstelling. 

Je kunt wel een eigen opstelling doen.

Ja, een opstelling is veilig. Je krijgt niet meer te zien of voelen dan je aankunt. Daarom ben ik er ook bij als begeleider. Ik zorg dat alles wat zichtbaar wordt, goed verankerd wordt. Ik begeleid het hele proces. 


Ook als er heftige dingen zichtbaar worden die jou aangrijpen kan ik jou begeleiden. 

Tijdens mijn opleidingen en cursussen heb ik ook training gehad in hoe ik om moet gaan met trauma. En als iemand overvallen wordt door heftige emoties. Ik kan ervoor zorgen dat jij weer kunt gronden en uit je emoties of heftige situaties gehaald kan worden terwijl je wel helingswerk kunt doen.

Iedere deelnemer gaat bij inschrijven akkoord met mijn algemene voorwaarden. Daarin stemmen ze ook in met geheimhouding van dat wat gezien en besproken wordt tijdens de sessies. 

Je mag als deelnemer wel delen met anderen dat een opstelling indruk maakte, in algemene bewoordingen. Maar zonder namen te noemen, of herleidbaar naar personen. 


De veiligheid in een groep maak je samen door je aan die voorwaarden te houden. 


Iemand die een opstelling voor zichzelf aanvraagt.

Iemand die tijdens een opstelling in een groep, gevraagd kan worden om iemand uit het familiesysteem te representeren. Of om een verlangen, thema, woord, of gebeurtenis te representeren.

In systemisch werk hebben we 3 uitgangspunten, waarvan binding de eerste is.

Iedereen in een familiesysteem (of vriendensysteem, werksysteem, enz) hoort erbij. Niemand mag buitengesloten worden. Niemand mag zichzelf buitensluiten. Alle leden moeten onderdeel zijn van het systeem omdat het dan compleet is.

Het tweede uitgangspunt van systemisch werk is dat iedereen een eigen plek heeft binnen een systeem. Je hoort op een plek in jouw gezin. En bij die plek horen bepaalde verantwoordelijkheden. En ook bepaalde verantwoordelijkheden juist niet. Als kind sta je altijd onder je ouders. Als oudste kind sta je in het begin van de kinderrij en als jongere sta je altijd onder de oudste. Je kunt niet op de plek van je broer of zus gaan staan. Of op de plek van 1 van je ouders. Dan stap je namelijk weg van jouw eigen plek.

Het derde uitgangspunt van systemisch werk is balans. 


De relatie tussen geven en nemen (schuld en onschuld) tussen leden van het systeem moeten in balans zijn. Zo geeft een broer net zoveel aan zijn zus als dat ze nemen van elkaar. 


Maar partners geven en nemen ook in balans. Soms geef je wat meer, een andere keer neem je wat meer. Zolang er balans is, is het goed. 


Er is echter 1 uitzondering: kinderen nemen van hun ouders. Die geven niet. 
Zodra kinderen gaan geven en zorgen, stappen ze uit de kindrol en gaan ze vader of moeder van hun eigen ouders zijn. De rollen worden omgedraaid.

Zodra er op 1 van de uitgangspunten van systemisch werk iets niet goed gaat, ontstaat er een onbalans. 
Dat noemen we een verstrikking of dynamiek. 


De balans in het systeem is verstoord. En dat komt tot uiting op allerlei manieren, in het leven van leden van het systeem. Het systeem deelt een soort prikken uit door middel van symptomen. Zoals je kunt lezen in de opsommingen op mijn site en in de veelgestelde vraag 'waarbij kan een opstelling helpen?’


Het systeem deelt die prikken uit zodat er geluisterd wordt naar wat het systeem wil vertellen. Totdat erkend en gezien wordt waar de onbalans is ontstaan. En deze is opgelost. Totdat de verstrikking is ontstrikt.

Tijdens een opstelling nemen representanten dingen waar op de plek waar ze opgesteld worden. 


Een waarneming is iets dat niet over de representant zelf gaat, maar over degene die gerepresenteerd wordt. Die waarneming is belangrijk omdat het de vraagsteller inzicht geeft op het vraagstuk waarmee hij of zij zit. Een waarneming kan van alles zijn: een sensatie in je lijf, emoties, bepaalde bewegingen of woorden. Misschien moet je een handeling uitvoeren of wil je ergens heen bewegen. Misschien moet je gaan liggen of zitten. Heel hard roepen of juist stil wegkruipen. Echt van alles is mogelijk.

Ken je dat: je kijkt op het strand naar de zee. Je ziet de golven naar het strand rollen en terug en denkt: wat een sterke stroming! Maar de waarheid is anders. Dat is wat je ziet en dat noemen we de bovenstroom. In de zee heb je onder het oppervlak een onderstroom. En die kan compleet anders bewegen dan de bovenstroom. Maar die onderstroom bepaalt wel welke kant het water opgaat. 


Die onderstroom is krachtig. Vele malen krachtiger dan de bovenstroom. 


In ons leven is dat net zo. Met ons hoofd weten we bewust dingen. Maar ons onderbewustzijn is vele malen krachtiger.

Alles wat we meemaken wordt opgeslagen in ons onderbewustzijn. En onbewust handelen we op basis van die informatie, later in ons leven. Dat is de onderstroom die de richting bepaald.

Een workshop is éénmalig in een groep voor een dagdeel. 


Het groepstraject bestaat uit meerdere sessies in eenzelfde groep.

Je werkt in eenzelfde groep waarbij je veel meer verdieping met elkaar aanbrengt. Op je eigen thema. Je leert van elkaar en met elkaar. Je bouwt echt iets op samen en gaat nog dieper. 


Bij een groepstraject kan je in hoog tempo stappen zetten in jouw eigen ontwikkeling. Je bespreekt aan het begin van elke sessie hoe het met je gaat en hoe de afgelopen weken zijn geweest (als je dat wil) 


Maar ook wat opstellingen van anderen met jou gedaan hebben. Je kunt reageren op elkaar en ik deel ook meer achterliggende theorie van systemisch werk waar dat nodig is.

Het is per persoon verschillend waar de voorkeur ligt. Maar in een groep kijk je echt naar een levend schilderij, naar een representatie van jouw familiesysteem. En naar waar de verstrikking zit. Je ziet de reactie van de representanten op elkaar en hoort wat ze tegen elkaar zeggen. Je staat uiteindelijk zelf in de opstelling en kunt naar representanten van familieleden dingen uitspreken. 


In een 1-op-1 opstelling werken we met voorwerpen of representeer ik telkens een ander lid van jouw systeem. Dat duurt dus wat langer en het kan iets meer moeite kosten om het te bevatten.

Dat gevoel kan je inderdaad hebben. En je bent niet de enige. De meesten die de eerste keer komen ervaren dit. Maar ze zijn ook blij dat ze het wel gedaan hebben en willen daarna vaker terugkomen.


Dit hoor ik ook vaak terug van mensen die eerst 1 op 1 sessies hebben gedaan en daarna in groep. 


De spanning en kwetsbaarheid verdwijnt zodra we beginnen. Iedereen komt met eenzelfde doel: groeien, inzicht en elkaar kunnen helpen.

Nee. Dat heb ik niet meegemaakt. Iedereen zit er omdat ze delen van zichzelf willen begrijpen. Omdat ze zelf ook willen groeien. Omdat ze snappen dat het leven niet altijd rooskleurig is en dat iedereen ook minder mooie kanten heeft. Ze zitten er om die delen te omarmen. Om juist uit dat oordeel te stappen en in acceptatie te komen.

Ja. Dit gebeurt vaker. Het kan een hele mooie combinatie zijn.